از قواعد مهمی که اگر انسان به آن توجه داشته باشد، بسیاری از آیات قرآن برای او واضح خواهد شد، نوع توجه به قرآن کریم است. به کلام الهی می‌توان از دو دید نگاه کرد. ابتدا نگاه عمودی که نگاه نور است. کلمات هر چه باشد، نور هستند. اهل بیت(ع) نیز همینگونه هستند و معتقدیم «کُلُّهُم نورٌ واحدٌ».

نگاه دیگر افقی است، کما اینکه هر کدام از بزرگواران خصوصیت و کرامات خاص خودشان را دارند.

توضیح

افرادی که توفیق حج را پیدا نکرده‌اند، در دهه اول ماه ذی الحجه به خواندن نماز ده شب اول ذی الحجه توصیه شده است. نمازی که دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد ، سوره توحید و بعد از آن آیه 142 سوره اعراف خوانده می‌شود:« وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاَثِینَ لَیْلَهً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً وَقَالَ مُوسَی لأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِین». «ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم، سپس آنرا با ده شب دیگر تکمیل نمودیم و به این ترتیب میعاد پروردگارش با او چهل شب تمام شد و موسی به برادرش هارون گفت : جانشین من در میان قومم باش و آنها را اصلاح نما ! و از روش مفسدان پیروی نکن».

وقتی که ما این آیه را به نحو افقی در بستر زمان قرار میدهیم أسرار نهفته آن آشکار خواهد شد، ملاحظه بفرمایید:

(واعدنا موسی ثلثین لیله) مربوط به سی روز ذیقعده است.

(و اتممناهها بعشر) از اول تا دهم ذی الحجّه .(فتمّ میقات ربّه اربعین لیله)

(وقال موسی لأخیه هارون اخلفنی فی قومی) با توجه به حدیث منزلت که به نحو متواتر میان مسلمانان نقل شده است که پیامبر(ص) فرمود: (آیا راضی نمی‌باشی که منزلت تو نسبت به من، مانند منزلت هارون به موسی باشد، جز اینکه بعد از من پیامبری نیست؟) این جمله آیه مرتبط میشود به 18 ذی الحجّه است یعنی روز غدیر خم.

(و اصلح و لا تتّبع سبیل المفسدین)دقیقا مرتبط به محرم است و قیام سید الشهدا علیه السلام که در وصیت نامه اش فرمود «و انی لم اخرج اشرا و لا بطـرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی(ص)» یعنی خروج و قیام من از روی سرکشی و خوشگذرانی و فساد و ظلم نیست، تنها برای اصلاح در امت جدم(ص) قیام کردم.

بسیاری از آیات قرآن کریم اینگونه است. مرحوم علامه طباطبائی(ع) از مرحوم شیخ بهائی(ره) نقل کرده که ایشان می‌فرمود «خداوند پنج مرتبه را به موازات سیر عمر افراد بشر بیان فرموده است. چون انسان در اول مرحله از زندگی که‌ همان دوران صباوت است به بازی مشغول می‌گردد و سپس در اوان بلوغ به لهو و امور مشهیانه دست می‌زند و در هنگام شباب و جوانی زینت به حد اعلا بدو روی می‌آورد و در نیمه عمر به تفاخر و حس تفوق می‌پردازد و بالاخره در اوان پیری و شیخوخیت داعیه زیاد نمودن اموال و اولاد در سر او می‌ افتد». با چنین نگاهی در فهم آیات دچار اشکال نخواهیم شد و ارتباط بین آنها را درک خواهیم کرد.

عزلت شبانه

«واعدنا موسی ثلثین لیله و اتممناهها بعشر فتمّ میقات ربّه اربعین لیله» بعد از جریان بنی اسرائیل، غرق شدن فرعون و پس از آن بود که حضرت موسی(ع) برادرش هارون(ع) را به عنوان نماینده قوم خود در میان قوم قرار داد ولی قوم موسی(ع) از او اطاعت نکردند و گرفتار گوساله پرستی بنی اسرائیل شد.

باید توجه کنیم که آیه 142 سوره اعراف و اربعین موسوی به شب‌های آن شناخته می‌شود «وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلَاثِینَ لَیْلَةً...» و حال آنکه حضرت موسی سی شبانه روز با پروردگار مناجات کرد. دهه اول ذی‌الحجه نیز با شب‌های آن معرفی می‌شود «والفجر و لیال عشر» بنابراین یکی از نمودهای تام و تمام عزلت که در اربعین موسوی است در نیمه‌های شب خواهد بود. به عبارتی اگر ما عزلت را ذومراتب بدانیم عالی‌ترین مراتب آن مناجات در نیمه شب خواهد بود. ️قرآن کریم در باب اهمیت عزلت شبانه این‌گونه می‌فرماید که عمده مناجات‌های حضرت مریم و زکریا(ع) در شب بوده و در جای دیگر خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قیلا» بهترین وسیله برای صفای نفس، سخن گفتن با حضور قلب در نیمه شب است.

در این فرصت محدود با درنگی بیشتر آیه 142 سوره مبارکه اعراف را بخوانیم و خدا را برای نعمت ولایت و غدیر که بزرگترین نعمت است شکرگزار باشیم.